هزینه کردن برای آبرو  

در منابع شرح حال نگاری سنیان در باره سیره و رفتار امام حسن مجتبی علیه السلام خبری نقل شده که در منابع کهن شیعی نیامده است و فقط مرحوم مجلسی آن را به نقل از شرح نهج البلاغة ابن ابی الحدید آورده است . این خبر در باره بخشش ده هزار درهمی ایشان به شاعری است که آن بزرگوار را مدح گفته بود . در بین منابع یادشده بلاذری از همه مفصل تر این جریان را نقل کرده لذا در ذیل گزارش وی را می آوریم و باقی منابع آدرس خواهند شد ؛

بلاذری در انساب الاشراف به نقل از یونس بن حبیب می نویسد :

شاعری مدح حسن بن علی گفت . وی در قبال این مدح , ده هزار درهم بدو بخشید . کسی اعتراض کرد و گفت ده هزار درهم بابت این مدح می بخشی ؟ ایشان فرمودند : بهترین مال , مالی است که به واسطه آن آبرو حفظ شود و انسان در بین مردم به خوبی یاد شود . من از این که بگویند : « فرزند پیامبر یا علی یا فاطمه نیستی» ترسی ندارم  بلکه از این می ترسم که بگویند : « شباهتی به این بزرگواران نداری » (بنابر این، جا دارد از کسی که  در قالبِ شعر , مرا همانند با آن بزرگواران معرفی کرده و آبروی مرا حفظ کرده قدر دانی کنم و بری این کار هزینه کنم ) .  دلیل دیگر برای این بخشش آن است که این شاعر با سرودن این شعر سبب امیدواری من به آینده شد (امید به این که شائبه به وجود آمده از سوی کج اندیشان در باره سستی من در برابر معاویه  به مرور از بین خواهد رفت زیرا هستند کسانی که حکمت این کار را می فهمند و  حاضرند با استفاده از زبان شعر به کمک ما بیایند و بدیهی است سروده شدن شعر و انتشار آن , سبب امیدواری است چرا که شعر تاثیر خود را می گذارد و به مرور از دامنه شبهه و ابهام در جامعه می کاهد . )

نکاتی در باره این خبر

1 .چنان که گفتیم این خبر در منابع شرح حال نگاری سنیان آمده است  .

2 . از تعابیر امام مجتبی علیه السلام معلوم می شود که به ایشان اشکال می گرفته اند که در سیره و رفتار همانند خاندانش نیست چرا که با معاویه صلح کرده بود و این مطلب از سوی برخی از کج اندیشان قابل هضم نبود و سبب  ملامت حضرت را فراهم می کرد  . از این رو حضرت برای مقابله با این گونه سخن پراکنی ها که به آبروی ایشان لطمه می زد ترجیح می دادند از هنر رایج و تاثیر گذار آن دوران یعنی شعر استفاده کنند و در این مسیر هزینه های مادی لازم را بپردازند .

3 . در تصمیم گیری های کلان اجتماعی همیشه این امکان هست که برخی نتوانند حکمت آن را درک کنند و مدیران تصمیم گیرنده را متهم به اموری چون ناشایستگی و...کنند . مدیران در این گونه موارد باید ضمن پذیرش وجود چنین عوارضی ، به فکر چاره باشند تا از بازخوردهای منفی کار بکاهند . همچنین برای زدودن اثر تبلیغات منفی این گونه ، به امور تاثیر گذار فرهنگی چون هنر توجه نشان دهند و دراین راستا از بالا رفتن هزینه مادی آن نهراسند . چرا که بازگرداندن  آبروی از دست رفته ارزش هزینه های این گونه را دارد .

3 . هزینه کردن برای آبرو و خوش نامی فی نفسه امر مذمومی نیست بلکه گاه لازم است ، البته با رعایت چارچوبهای شرعی  .                      

4 . صله دادن به شاعران در سیره دیگر معصومان نیز دیده می شود مثل صله امام سجاد به فرزدق و صله امام رضا علیهما السلام به دعبل . در هر دو مورد از زبان شعر در تبیین جایگاه بلند اهل بیت و ظلم رفته بر آنان استفاده شده است .

متن خبر

أنساب‏الأشراف:  حدثنی علی بن المغیرة الأثرم، عن أبی عبیدة، عن یونس بن حبیب قال:

مدح شاعر الحسن بن علی فأعطاه عشرة آلاف درهم!!! فقیل: أتعطیه عشرة آلاف درهم؟ قال: إن خیر المال ما وقی (به) العرض، و اکتسب به حسن الأحدوثة، و الله ما أخاف أن یقول: لست بابن رسول الله و لا ابن علی و لا ابن فاطمة، و لکنی أخاف أن یقول: إنک لا تشبه رسول الله، و لا علیا و لا فاطمة، و الله إنهم لخیر منی، و أخری إن الرجل أملنی و رجانی.

آدرس

أنساب‏الأشراف ج‏3 ص 24شماره 33 (مشخصات نشر: انساب الأشراف، أحمد بن یحیی بن جابر البلاذری (م 279)، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، ط الأولی، 1417/1996.)

ابن ابی الحدید نیز این ماجرا را در شرح نهج البلاغة خودش ( ج 16 ص 11 ) چنین انعکاس داده است :

وروی أبو جعفر محمد بن حبیب أیضا أن الحسن علیه السلام أعطی شاعرا ، فقال له رجل من جلسائه : سبحان اللَّه ! أ تعطی شاعرا یعصی الرحمن ، ویقول البهتان ! فقال : یا عبد اللَّه ، إن خیر ما بذلت من مالک ما وقیت به عرضک ، وإن من ابتغاء الخیر اتقاء الشر .

منابع دیگری که این ماجرا را به نحوی انعکاس داده اند عبارتند از :

تاریخ ابن معین ، الدوری - یحیی بن معین ج 2   ص 101 شماره   3505 ،

تاریخ مدینة دمشق ، ابن عساکر ج 14   ص 181 ،

البدایةوالنهایة ، ابن کثیر  ،ج‏8 ص208 .